2. Abdülhamid'in çiftlikleri için 20 bin kilometre yol katetti

Ziraat Mühendisi Hasan Soydan, 10 yıl önce araştırmaya başladığı 2. Abdülhamid'in çiftliklerini, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının da desteğiyle "Sultan Abdülhamid Çiftlikleri" kitabında anlattı.

Tarım alanında daha önce çalışılmamış bir konuda kitap yazmak için yola çıkan ziraat mühendisi Hasan Soydan, Selanik'ten Şam'a 20 bin kilometre yol katederek 2. Abdülhamid'in çiftliklerini satırlara taşıdı.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının desteğiyle "Sultan Abdülhamid Çiftlikleri" kitabını yazan Soydan, "Osmanlı'dan Günümüze Tarım Tarihi" konusunu araştırırken, Osmanlı'daki toprak rejiminin en önemli kısmının, Çiftlikat-ı Hümayun'lar ve 2. Abdülhamit çiftlikleri olduğunu gördüğünü söyledi.
Bu konuyu anlayabilmek ve anlatabilmek için çalışmaya karar verdiğini belirten Soydan, "Osmanlı arşivlerinden başlayıp, farklı kütüphanelerden Cumhuriyet arşivlerine, Atatürk kitaplığından Osmanlıca yayınlanan süreli yayınlara kadar 20 bine yakın belge inceledim. Çiftlikleri yerlerinde görebilmek için Selanik'ten Şam'a 20 bin kilometre yol yaptım. Çalışılmamış bir alan olduğu için kaynakça olarak binlerce belgeyi taradım. Günde 12 saatin üzerinde çalışmak zorundaydım. Bu çalışma 10 yılımı aldı." ifadelerini kullandı.
Araştırmalarında 2. Abdülhamid'in çiftliğe olan ilgisinin, şehzadelik döneminde başladığını gördüğünü anlatan Soydan, "Sultan Abdülhamid'in Şehzade olarak padişah olması öngörülmeyen bir sıralaması vardır. Saray protokollerini çok sevmezdi. Bunun için Tarabya'da çiftlik alır. Zamanının çoğunu çiftlikte ve marangoz atölyesinde geçirir. Çiftçiliğin çok para kazandırdığını görür. Ciddi kazançları olur. Tahta geçtiği zaman da çiftliklere olan ilgisi devam eder." diye konuştu.
Soydan, 2. Abdülhamid'in edindiği çiftlikleri Hazine-i Hassa'ya bağışladığını, tahttan indirildikten sonra diğer çiftliklerin de buraya aktarıldığını dile getirdi.
 "170'in üzerinde çiftlik var"
Soydan, "çiftlik" adıyla kayıtlı 170'in üzerinde çiftlik bulunduğunu belirterek, bunlardan en büyüklerinden birinin Çukurova'da yer aldığını, en fazla çiftliğin de İstanbul'da olduğunu söyledi.
Çiftliklerin toplam alanının 1 milyon 100 bin dönümü kapsadığını belirten Soydan, "Toplamına bakacak olursak 4 milyona yakın bir arazi var. 170 çiftliğin dışında kayıtlarda adı çiftlik olarak geçmeyip tarla, mezru ya da mera olarak geçen üretim yapılmış çok fazla yer var. Sultan Abdülhamid, stratejik amaçlı yerlerden çiftlik edinmiş. Mesela boğazın iki yakasından çiftlik almıştır. Dersaadet bölgesinde çok fazla sayıda çiftliği vardır." ifadelerini kullandı.